مولف: دکتر امین گلستانی، پژوهشگر و مدرس علوم استراتژي فناوري اطلاعات
شرکت مایکروسافت در چهارم آوریل سال ۱۹۷۵ میلادی توسط بیل گیتس و پاول آلن در آلبوکرکی در ایالت نیومکزیکو تأسیس شد. نام مایکروسافت که ترکیبی از کلمات Microsystem و Software است، پیشنهاد آلن بود. این شرکت طی ۴۳ سال توانسته در حوزه‌های مختلف نرم‌افزاری مخصوصاً سیستم‌عامل، بازار قابل‌توجهی را به خود اختصاص دهد و امروز که از تاریخ ارائه اولین ویندوز این شرکت ۳۳ سال می‌گذرد با ۱۲۴ هزار نفر کارمند و درآمد سالیانه‌ای در حدود ۹۰ میلیارد دلار به یکی از غول‌های بزرگ تجاری تبدیل شده و روزانه بیش از ۱۰۰ میلیون نفر از سایت این شرکت در اینترنت بازدید می‌کنند. ویندوز ۱ در ۲۰ نوامبر ۱۹۸۵ به‌عنوان یک واسط گرافیکی برای DOS طراحی شد، این محصول در زمان خود به‌سرعت توجه کاربران را جلب نمود چراکه بجای تایپ دستورات DOS امکان استفاده از ماوس، منوهای آبشاری، اسکرول‌بار، محیط پنجره‌وار، ساعت، تقویم، کارت فایل و حتی بازی Reversi برای کاربران مهیا کرده بود. هرچند در این نسخه با گرافیک پایین، حتی دکمه‌ای برای بستن پنجره‌ها وجود نداشت و باید از طریق منوی کشویی پنجره را می‌بستید. جالب است بدانید قیمت این محصول ۹۹ دلار بود که ارزش امروزی آن، معادل مبلغی بیش از ۲۰۰۰ دلار است. ویندوز ۱ که محیط عامل گرافیکی ۱۶ بیتی بود تا ۳۱ دسامبر سال ۲۰۰۱ به مدت ۱۶ سال از طرف مایکروسافت پشتیبانی می‌شد.
محدودیت‌های ویندوز ۱ در نسخه بعدی یعنی ویندوز ۲ تا حدی مرتفع شد به‌نحوی‌که پنجره‌ها روی‌هم قرار می‌گرفتند و آیکن‌های گرافیکی پدید آمدند که در نسخه ویندوز ۳ این روند به‌خوبی تکمیل شد تا جائیکه در دو سال اول، فروشی معادل ۱۰ میلیون کپی را بنام خود کرد و به‌عنوان رایج‌ترین سیستم‌عامل میان کاربران مطرح شد. پس‌ازآن ویندوز ۹۵ و NT با رویکرد ۳۲ بیتی و توان پردازشی و محاسباتی بالاتر و معرفی دکمه Start توانست فقط طی ۵ هفته اول، فروش ۷ میلیون دلاری را برای خود ثبت کند. ویندوز ۹۵ دارای پشتیبانی از اینترنت، اتصال به شبکه و قابلیت‌های Plug & Play برای نصب بسیار ساده و راحت دستگاهها و نرم‌افزارهای کاربردی و همچنین قابلیت‌های چندرسانه‌ای بود که موفق شد روی ۸۰ درصد کل کامپیوترهای جهان نصب شود. ویندوز ۹۸ از پورت‌هایUSB, IEEE 1394 ،AGP ، کارت‌های تنظیم تلویزیون، گرداننده‌هایDVD، مودم و قابلیت چندین نمایشگر پشتیبانی می‌کند که به‌منظور عملکرد چندوظیفه‌ای، ویندوز ۲۰۰۰ تحت نسخه‌های Advanced Server، Datacenter Server، Professional و نسخه مخصوص سرور توسعه یافت. سیستم‌عامل ویندوز ملنیوم که در سال ۲۰۰۰ عرضه شد و نسخه ارتقا یافته ویندوز ۹۵ یا ویندوز ۹۸ به شمار می‌آید برای کاربران خانگی طراحی شد. ویندوز Me خصوصیات بهبودیافته‌ای داشت که از آن جمله می‌توان به اشتراک و مدیریت آسان‌تر عکس‌ها، صدا و تصاویر دیجیتال، قابلیت‌های پیشرفته ایجاد شبکه‌های خانگی، دستیابی به اینترنت با پشتیبانی از اتصالات دارای پهنای باند بالا، ابزارهای ارتباطی مختلف برای اینترنت و بازی‌های Online اشاره نمود.
نسخه ویندوز NT با تمرکز بر امنیت و مدیریت شبکه و نسخه XP با کاربرد وسیع‌تر در دو بعد خانگی و حرفه‌ای، زمینه توسعه نسخه ویستا و ویندوز ۷ را مهیا نمودند که دراین‌بین ویندوز ۷ توانست، شکست ویستا را به‌خوبی جبران نماید. اکنون ویندوز ۸ و ۱۰ هردو به One Drive مجهز شده‌اند و می‌توانند فایل‌ها را در فضای ابر ذخیره کنند در حالیکه گنجانده شدن DirectX 12 در ویندوز ۱۰، موجب ارائه عملکرد برتر گرافیکی سه‌بعدی شده و به توسعه‌دهندگان قدرت کنترل و مانور بیشتری داده است ضمن اینکه کاربر را قادر می‌سازد از اثرانگشت، اسکن عنبیه یا اسکن چهره، به‌جای کلمه عبور استفاده کند و با امکان ‘Passport’ با تایید هویت، اجازه دسترسی به برخی از سایت‌ها را صادر کند که این کار، ریسک به خطر افتادن کلمه عبور را کاهش می‌دهد.
تقویم زیر، سیر تحول و رشد نسخ مختلف ویندوز را نمایش می‌دهد، آنچه اهمیت دارد ارتقاء سریع نسخه‌ها و تولید برخی در زمان‌های بسیار نزدیک به هم است که نشان از تلاش‌های شبانه‌روزی و برنامه‌ریزی‌های دقیق مهندسین این شرکت دارد ضمن اینکه به‌یاد داشته باشیم ویندوز تنها دستاورد مایکروسافت نیست و محصولاتی نظیر Dos, Office, Exchange, Arc Touch Mouse, Flight Simulator, Xbox/kinect، زبان‌های برنامه‌نویسی متعدد که در راس آنها زبان برنامه‌نویسی کوانتومی قرار دارد در کنار سه تکنولوژی واقعیت ترکیبی، هوش مصنوعی و رایانش کوانتومی در لیست بهترین محصولات این شرکت می‌باشند.
- نسخه‌های قرمزرنگ، نسخه‌های اولیه ویندوز هستند که همگی بر پایه MS-DOS نوشته‌شده‌اند و از نسخه Me به بعد، فروش و پشتیبانی آنها متوقف گردیده است.
- نسخه‌های آبی‌رنگ، نسخه‌هایی از ویندوز هستند که بر پایه خانواده سیستم‌عامل NT نوشته‌شده‌اند، مستقل از DOS بوده و از معماری‌های ۳۲ و ۶۴ بیتی پشتیبانی می‌کنند.
- نسخه‌های سبزرنگ، نسخه‌هایی از ویندوز هستند که مخصوص سرورها بوده و تنها برای آنها عرضه می‌شود.
- نسخه‌های نارنجی‌رنگ، نسخه‌هایی از ویندوز هستند که بر روی رایانه‌های کمینه شده اجرا می‌شوند، مانند سیستم‌های هدایت ناوبری ماهواره‌ای، بعضی از گوشی‌های همراه و ویندوز توکار فشرده بر پایه هسته اختصاصی.
- نسخه‌های زردرنگ، نسخه‌هایی از ویندوز هستند که در گوشی‌های تلفن همراه استفاده می‌شدند و بعدها به Windows Phone تغییر نام دادند.
در میان این نسخ متعدد، گاهی برخی از اقبال بیشتری برخوردار بودند مانند ویندوز XP و ۷ که هنوز هم پس از سال‌ها مورداستفاده هستند اما عمر تجاری برخی دیگر، بسیار کوتاه بود مانند ویندوز Vista که علی‌رغم بیش از ۵۰ میلیون خط کد برنامه، بازار خوبی را در برابر نسخه XP که فقط ۳۵ میلیون خط کد برنامه دارد به دست نیاورد. البته این شکست زودهنگام چند دلیل اصلی داشت که می‌توان عدم سازگاری با برخی سخت‌افزارها و نرم‌افزارها، سرعت کمتر به دلیل سنگینی بیشتر برنامه، شرایط بازار موفق اپل در زمان ورود این محصول را به‌عنوان اهم این علل برشمرد.
در بین این نسخه‌ها گاهی با برخی از اصطلاحات نیز برخورد می‌کنیم که بد نیست نگاهی به آنها داشته باشیم:
- نسخه Enterprise، این نسخه مخصوص شرکت‌ها و موسسات است و مجهز به برخی ملاحظات امنیتی و ابزارهایی برای کنترل کامپیوترهای موجود در آن شرکت و اشتراک‌گذاری داده‌ها بین آنها است و به‌منظور محافظت از پایگاه داده شرکت، به‌عنوان اولین سری می‌تواند آپدیت‌ها به‌ویژه آپدیت‌های امنیتی را دریافت کند.
- نسخه Pro، مایکروسافت این نسخه را برای کاربران حرفه‌ای یا کسانی که مهارت بیشتری در کنترل سیستم‌عامل ویندوز دارند، اختصاص داده و از قابلیت‌هایی برخوردار است که در سایر نسخ وجود ندارد اما بااین‌حال در مقایسه با نسخه Enterprise بعضی از ویژگی‌ها را ندارد مانند Direct Access و Microsoft Application Virtualization و Device Guard.
· نسخه Home، سبک‌ترین و سریع‌ترین نسخه، نسبت به سایر نسخ ویندوز است و بیشتر برای کامپیوترهای متوسط در نظر گرفته‌شده و سرعت مناسبی را ارائه می‌نماید هرچند امکاناتی را نیز از قبیل Remote Desktop Connection و Group Policy و Client Hyper-V و همچنین[۱]EMIE و Shared PC Configuration حذف نموده است.
· نسخه Education، این یک نسخه ویژه آموزش مخصوص مدارس یا موسسات آموزشی است. قابلیت‌های این نسخه بسیار شبیه Enterprise است.
ساتیانادلا[۲] سومین مدیرعامل مایکروسافت پس از بیل گیتس و استیوبالمر است. او که یک مهندس هندی تبار است از ۴ فوریه ۲۰۱۴ به مدیریت عاملی منصوب شد و توانست طی مدت پنج سال، سهام این شرکت را به بیش از ۵۰ درصد رشد دهد و اعتقاد دارد ویندوز بیش از یک میلیارد کاربر در جهان دارد و باید بیشتر به دنبال ابداع دسته‌بندی‌های جدید باشد لذا تمایلی به ورود به دسته‌بندی‌هایی که اشباع شده‌اند را ندارد. برای مثال به هولولنز اشاره می‌نماید که می‌تواند قوانین فعلی دیوایس‌های بدون سیم موبایلی را زیر پا بگذارد و بدعتی نوین را به وجود آورد. نکته جالب این است که هیئت‌مدیره مایکروسافت برای اینکه بتواند نادلا را قانع کند تا سمت مدیرعاملی را بپذیرد به او مبلغ ۸۴ میلیون دلار پیشنهاد داد. یکی از جملات معروف او را به‌عنوان جمله پایانی یادداشت بخوانید: رویاهای بزرگ داشته باشید تا دست به خلاقیت‌های بزرگ بزنید.
[۱] Enterprise Mode Internet Explorer [۲] Satya Nadella
