مقاله سنجش توانمندي هاي استراتژيك

عنوان مقاله: سنجش و تحليل توانمندي‌هاي تكنولوژيك در صنعت برق فشار قوي

محل انتشار: كنفرانس بين المللي علمي پژوهشي مديريت و حسابداري – مركز همايش هاي دانشگاه تهران

تاريخ انتشار: ۱۳۹۳

 سنجش و تحليل توانمندي‌هاي تكنولوژيك در صنعت برق فشار قوي

تحقيق موردي: شركت تابلوهاي الكتريكي[۱]

دكتر امين گلستاني

 

 چکیده:

امروزه شاهد رشد فزاينده كسب و كارهايي هستيم كه تكنولوژي را در محور اصلي حركت خود قرار داده اند لذا با افزايش توان تكنولوژيك در بين توليد كنندگان حوزه صنعت، باقي ماندن در فضاي رقابتي كسب و كار فقط با استفاده از رويكرد استراتژيك و توان مهندسي و تكنولوژيك مدرن ميسر مي‌باشد در نتيجه عمده‌ترين هدفي كه مديران بنگاه‌هاي صاحب تكنولوژي دنبال مي‌نمايند، كسب و بكارگيري تكنولوژي‌هاي جديد و قدرتمند براي تاختن در فضاي رقابت خواهد بود. ارزيابي نيازهاي تكنولوژيك نه تنها حوزه‌هاي ضعيف و مشكل ساز بنگاه را شناسايي مي‌كند، بلكه به مزيت‌هاي نسبي بنگاه نيز توجه داشته و آنها را مشخص مي‌سازد. شركت تابلوهاي الكتريكي به عنوان يكي از شركت‌هاي فعال در صنعت برق صنعتي در اين مقاله به عنوان زمينه تحقيق در نظر گرفته شده است و با استفاده از مدل ارزيابي نيازهاي تكنولوژيك ۹ بعد سطوح توانمندي شركت مذكور را مورد ارزيابي و تحليل قرارداده‌ايم و با استفاده از مدل ارزيابي توانمندي تكنولوژيك پاندا و راماناسن، علاوه بر بدست آمدن سطوح توانمندي‌هاي تكنولوژيك، شكاف‌هاي موجود بين اين توانمندي‌ها و سطح مطلوب آن مورد بررسي و تحليل قرار گرفته است.

کلمات کلیدی: تكنولوژي[۲]، ارزيابي تكنولوژي[۳]، مدل ارزيابي پاندا و راماناسن[۴]، شايستگي محوري[۵]،

1. مقدمه

با توجه به سرعت روزافزون پيشرفت بشر در حوزه تكنولوژي، اكثر كسب و كارها به گونه‌اي چابك شده اند كه نه تنها تكنولوژي را در محور كسب و كار خود قرارداده‌اند بلكه در حال تقويت توانايي خود در سرعت انطباق پذيري با تكنولوژي جديدتر نيز مي‌باشند بنابراين بسيار بديهي است كه موضوع ارزيابي و مميزي‌هاي تكنولوژي در سطح بنگاه به يكي از اهداف مهم و استراتژيك مديران تبديل گرديده باشد.

جهش‌هايي كه سازمان ها با استفاده از تكنولوژي در سطح صنايع مربوطه پيدا مي‌كنند در واقع همان امتياز رقابتي مي‌باشد كه مي‌تواند جايگاه استراتژيك آنها را در بين رقبا ارتقاء بخشد بنابراين پايش وضعيت تكنولوژيك بنگاه‌ها و شركت‌ها يكي از الزامات مديريت استراتژيك امروز مي‌باشد لذا داشتن نماي بيروني از وضعيت عملكرد شركت و جايگاهي كه شركت درر بين رقبا قرار دارد مي‌تواند تاثيرات شگرفي در تصميمات مديريتي و خط مشي ها ايجاد نمايد.

۲-مرور ادبيات

تعریف جامع تکنولوژی عبارت است از “   مجموعه‌ای متشکل از اطلاعات، ابزارها و تکنیک‌هایی که از علم و تجربه عملی نشأت گرفته‌اند و در توسعه، طراحی، تولید و به کارگیری محصولات، فرایندها، سیستم‌ها و خدمات مورد استفاده قرار می‌گیرند “.(۱۹۸۹ Abetti,)

مدیریت تکنولوژی یک مبحث بین‌رشته‌ای است که علوم، مهندسی، و مدیریت را به‌هم پیوند می‌زند. از دیدگاه مدیریت تکنولوژی، تکنولوژی اصلی‌ترین عامل تولید ثروت است و ثروت چیزی بیشتر از پول است که می‌تواند عواملی همچون ارتقاء دانش، سرمایه‌ فکری، استفادهی موثر از منابع، حفظ منابع طبیعی و سایر عوامل موثر در ارتقاء استاندارد و کیفیت زندگی را شامل شود.

مدیریت تکنولوژی، در واقع مدیریت سیستمی است که خلق، کسب، و به‌کارگیری تکنولوژی را ممکن می‌سازد و شامل مسئولیتی است که این فعالیت‌ها را در راستای خدمت به بشر و برآورده ساختن نیازهای مشتری قرار می‌دهد. تحقیق، اختراع، و توسعه، اساسی‌ترین مولفه‌های خلق تکنولوژی و وقوع پیشرفت‌های تکنولوژیک هستند. اما در مسیر تولید ثروت، مولفه‌ مهم‌تری نیز وجود دارد که همان به‌کارگیری یا تجاری‌سازی تکنولوژی است. به بیان دیگر، مزایای تکنولوژی هنگامی تحقق می‌یابند که نتیجه‌ آن به دست مشتری برسد كه مشتری می‌تواند فرد، شرکت، یا یک نهاد دولتی باشد. اختراعی که در قفسه نهاده شود، ثروت تولید نمی‌کند و ایده‌ای که بروز می‌کند و به کار بسته نمی‌شود ـ حتی اگر به‌عنوان اختراع به ثبت برسد ـ بازده مالی ندارد. تکنولوژی هنگامی به تولید ثروت منجر می‌شود که یا تجاری شود و یا در مسیر تحقق اهداف استراتژیک یا عملیاتی یک سازمان به کار بسته شود. ( بوشهري، ۱۳۸۸)

طبقه بندی‌های توانمندی‌های تکنولوژیک در سطح بنگاه:

• توانمندی‌های سرمایه گذاری : شامل مهارت‌ها ، دانش و منابع موردنیاز برای جستجو، شناسایی، ارزیابی، انتخاب، طراحی یا کسب تکنولوژی، ساخت، تامین و راه اندازی تسهیلات و تجهیزات تولیدی جدید و /یا توسعه تسهیلات موجود(نوسازی)
• توانمندی‌های تولیدی : شامل مهارت‌ها و منابع مورد نیاز برای بهره برداری از تاسیسات و فرایندهای موجود، در جهت تولید محصولات ثابت ومعین به روشی کارامد است. این توانمندی‌ها، توانایی بنگاه در پایش ورودی‌های منابع اولیه، برنامه‌ریزی و زمان‌بندی تولید، کنترل کیفیت خروجی، نگهداری و جایگزینی ماشین آلات را شامل شده و عموما با مسائل و مشکلات روزمره تولید سر و کار دارد.
• توانمندی‌های ارتباطی: مهارت‌های مورد نیاز برای انتقال اطلاعات، مهارت‌ها و تکنولوژی به/ از تامین کننده قطعات و مواد اولیه، مقاطعه کاران فرعی، مشاوران، بنگاه‌های خدماتی و موسسات تکنولوژی.
• توانمندی‌های نوآوری: شامل مهارت‌ها، دانش و منابع مورد نیاز برای جذب، تغییر و خلق تکنولوژی از طریق فعالیت‌هایی از قبیل توسعه سرمایه ، فرایندهای انطباقی و اصلاح و بهبود محصولات می‌شود.

طبقه بندی توانمندی‌های تکنولوژیک بنگاه از دیدگاه Panda و Ramanathan:

• توانمندی‌های تکنولوژیکی استراتژیک : شامل خلق یا ایجاد ، طراحی و مهندسی و ساخت
• توانمندی‌های تکنولوژیکی تاکتیکی: شامل توانمندی‌های تولیدی، بازاریابی و فروش و سرویس‌دهی
• توانمندی‌های تکنولوژیکی مکمل: شامل اکتساب و پشتیبانی مشتمل بر آموزش، برنامه‌ریزی، پشتیبانی اطلاعاتی و شبکه‌سازی، فروش تکنولوژی و ایمنی و حفاظت (صفرلو،۱۳۸۹)

اجزای تکنولوژی:

1. سخت افزار: ساختار فيزيكي و استقرار منطقي تمام امكانات فيزيكي لازم براي انجام عمليات تبديل يا توليد، مانند ابزارآلات، تجهيزات و ماشين‌آلات، ساختمان و غيره.
2. نرم افزار : دانش استفاده از سخت‌افزار وتكنولوژي نهفته در اسناد كه شامل تمام اطلاعات و ارقام مورد نياز براي انجام فعاليت‌هاي توليدي است، مانند دانش استفاده از طرح‌ها، نقشه‌ها، محاسبات رياضي و نظريه‌هاي علمي ماشین آلات .
3. دانش افزار: تكنولوژي نهفته در انسان‌ها، مانند تخصص، مهارت، نوآوري، ابتكار و غيره.
4. سازمان افزار: تكنولوژي نهفته در سازمان، مانند سيستماتيك كردن سازماندهي و مديريت درکارها و فرایندها ( دكتر خمسه،۱۳۹۳)

 ۳-اهداف و سوالات پژوهش:

هدف از اجراي اين پژوهش،‌ تعيين سطوح قابليت‌هاي تكنولو‍ژيك شركت تابلوهاي الكتريكي و تعيين شكاف تكنولوژيك موجود در هر سطح مي باشد:

سوالات اساسي تحقيق عبارتند از:

1. قابليت‌هاي تكنولوژيك شركت تابلوهاي الكتريكي در هر يك از شاخص‌ها در چه سطحي قرار دارند؟
2. بر اساس سطوح توانمندي تكنولوژيك شركت تابلوهاي الكتريكي در رده‌بندي چه نوع شركت‌هايي قرار مي‌گيرد؟
3. قابليت‌هاي تكنولوژيك شركت تابلوهاي الكتريكي در هر يك از ابعاد در چه سطحي قرار دارد و شكاف تكنولوژيك شركت در هر يك از ابعاد تكنولوژي به چه ميزان است؟

۴-روش تحقيق:

اين پژوهش از حيث هدف كاربردي و از نوع روش، پيمايشي مي‌باشد. جهت جمع آوري داده ها از روش ميداني و توزيع پرسشنامه ۲۴ سوالي بين تعداد ۳۰ نفر بصورت كلي شماري استفاده گرديده است.

۵-معرفي مدل مورد استفاده در پژوهش

به منظور ارزيابي توانمندي تكنولوژيك شركت تابلوهاي الكتريكي در اين پژوهش از مدل ارزيابي تكولوژيك پاندا و راماناسن استفاده گرديده است كه طبقه بندي ابعاد توانمندي‌هاي تكنولوژيك در اين مدل به قرار زير و مدل مفهومي شكل شماره ۱ مي‌باشد: (۲۰۰۷، Innosutra)

1. آگاهی: منظور توانایی و آگاهی نیاز به بهبود تکنولوژی در شرکت می‌باشد.
2. جستجو: منظور توانائی پیدا کردن رابطه بین فرصت‌ها و تهدیدات خارجی با محصولات شرکت می‌باشد.
3. ایجاد شایستگی محوری: توانائی ایجاد شایستگی محوری در شرکت (تمایز بین رقبا) می‌باشد.
4. استراتژی تکنولوژی: منظور توانایی گسترش یک استراتژی مناسب برای حمایت از کار و سود آوری در شرکت می باشد.
5. ارزیابی و گزینش تکنولوژی: منظور قابلیت‌هاو توانایی ارزیابی و انتخاب یک تکنولوژی خاص می باشد.
6. اکتساب تکنولوژی: منظور توانایی بدست آوردن و بکار گرفتن یک تکنولوژی در شرکت است.
7. بکارگیری و جذب تکنولوژی: منظور توانایی پیاده‌سازی و استفاده موثر از تکنولوژی است.
8. یاد گیری: این آیتم به توانائی یادگیری از تجربیات قبلی برای استفاده در تکنولوژی و محصولات جدید اشاره دارد.
9. بهره برداری از پیوندهای خارجی: منظور توانائی برقراری ارتباط با شبکه تامین و بهره برداری از پیوند های خارجی (دانشگاه‌ها، موسسات مشاوره‌ای و …)و مشوق‌های دولتی است.

پس از تكميل پرسشنامه هاي مربوطه توسط متخصصين، امتيازات جمع بندي مي‌گردد و امتياز كل با مقادير مندرج در جدول شماره ۱ مقايسه مي‌شود كه در نهايت نتيجه اين بررسي و مقايسه نمايانگر سطح قابليت هاي شركت مي‌باشد.

جدول ۱: فرم تعيين نتايج ارزيابي نيازهاي تكنولوژيك (خمسه،عباس، ۱۳۹۲)

نتايج مميزي كلي	امتيازها	طبقه بندي بنگاه ها	رده بندي جزئي
شركت شما در همه حوزه‌هاي مهم، اكتساب، بهره‌برداري، توسعه استراتژي تكنولوژي ضعيف و ناكارآمد است و به يك برنامه بهبود عمده و فوري نياز دارد	۱-۱۲۰	منفعل ( A)	۱-۴۰	مبندي
			۴۱-۸۰	ميانه رو
			۸۱-۱۲۰	پيشرو
شركت شما در اغلب حوزه‌هاي استراتژي، تحقيق، اكتساب و ظرفيت‌سازي تكنولوژي به طور ضعيفي توسعه يافته و به توانمندي‌هاي زيادي براي بازسازي اين حوزه‌ها نياز دارد	۱۲۱-۲۴۰	واكنشي ( B)	۱۲۱-۱۶۰	مبندي
			۱۶۱-۲۰۰	ميانه رو
			۲۰۱-۲۴۰	پيشرو
شركت شما در قابليت‌هاي داخلي نسبتا توانمند است و يك رويكرد استراتژيك دارد	۲۴۱-۳۶۰	استراتژيك (C)	۲۴۱-۲۸۰	مبندي
			۲۸۱-۳۲۰	ميانه رو
			۳۲۱-۳۶۰	پيشرو
شركت شما يك مجموعه قابليت‌هاي تكنولوژيك كاملا توسعه يافته دارد و مي‌تواند مرز تكنولوژي ملي را شناسايي نمايد. در تعدادي از حوزه‌ها نيز رويكردي خلاق و پيشتاز دارد و از تكنولوژي در جهت كسب مزيت‌هاي رقابتي بهره مي‌گيرد	۳۶۱-۴۸۰	خلاق (D)	۳۶۱-۴۰۰	مبندي
			۴۰۱-۴۴۰	ميانه رو
			۴۴۱-۴۸۰	پيشرو

 

 ۶-جامعه آماري

جامعه آماري اين پژوهش شامل مديران و كارشناسان شركت با مدارك تحصيلي كارشناسي ارشد، كارشناسي و فوق ديپلم و با سابقه كاري بالاتر از يك سال مي‌باشد لذل بدليل محدود بودن خبرگان، از روش كل شماري استفاده شده است. ( جدول شماره۲)

جدول شماره ۲ : پارامترهاي توصيفي جامعه آماري

رديف	ميزان تحصيلات	تعداد	ميانگين سابقه كار ( سال)
۱	كارشناسي ارشد	۷	۳
۲	كارشناسي	۱۵	۵
۳	فوق ديپلم	۸	۳
جمع		۳۰	۳٫۶۷

۷-يافته‌هاي پژوهش

يافته‌هاي سوال اول پژوهش:

با توجه به جمع‌بندي نتايج حاصله از پرسشنامه‌ها، وضعيت توانمندي هريك از شاخص‌ها مطابق جدول شماره ۳ مي‌باشد.

جدول شماره۳: امتياز توانمندي هر يك از شاخص‌ها

ابعاد	شماره شاخص	عنوان شاخص ها	توانمندي تكنولوژيك موجود (درصد)
آگاهي	۱	آگاهي از تكنولوژي هاي تجاري	۱۷٫۰۷
	۲	نقش تكنولوژي در استراتژي تجاري	۱۶٫۷۰
جستجو	۳	ارزيابي فرصت هاي تكنولوژيك	۱۵٫۹۳
	۴	ارزيابي ضعف هاي تكنولوژيك	۱۵٫۷۷
ايجاد شايستگي محوري	۵	داشتن توانمندي هاي خاص تكنولوژيك	۱۶٫۱۳
	۶	آگاهي منابع تكنولوژيك خارجي و داخلي	۱۶٫۵۷
استراتژي تكنولوژي	۷	مهارت مديريت شركت در تدوين استراتژي تكنولوژي	۱۷٫۷۰
	۸	شناخت اولويت هاي اساسي تكنولوژيك شركت	۱۶٫۶۳
	۹	داشتن چشم انداز مناسب	۱۵٫۹۳
ارزيابي و گزينش تكنولولوژي	۱۰	دانش انتخاب تكنولوژي	۱۵٫۷۷
	۱۱	اطلاع از بهترين منابع تكنولوژي	۱۵٫۹۰
اكتساب تكنولوژي	۱۲	كسب موثر تكنولوژي از منابع خارجي	۱۴٫۹۳
	۱۳	ارتباط با عرضه كنندگان خارجي تكنولوژي	۱۵٫۰۰
بكارگيري و جذب تكنولوژي	۱۴	سازماندهي مناسب فعاليت هاي تكنولوژيك بنگاه ها	۱۵٫۰۳
	۱۵	شفاف بودن فرايند انجام پروژه هاي تكنولوژيك	۱۵٫۵۰
يادگيري	۱۶	سيستم مناسب ارزيابي تكنولوژيك	۱۵٫۳۳
	۱۷	توجه به پروژه هاي تكنولوژي اينده	۱۴٫۶۳
	۱۸	توانمندي يادگيري از يك تكنولوژي به تكنولوژي ديگر	۱۶٫۰۷
بهره برداري از پيوندهاي خارجي	۱۹	استفاده از سياست هاي تشويقي دولت	۹٫۸۳
	۲۰	استفاده از مشاوران براي ارزيابي تكنولوژي	۱۱٫۸۷
	۲۱	استفاده از افراد خارج از شركت براي توسعه تكنولوژيك	۱۲٫۰۳
	۲۲	استفاده از ساير شركت ها در اجراي استراتژي تكنولوژي	۱۱٫۶۷
	۲۳	استفاده از همكاري دانشگاه ها	۶٫۹۷
	۲۴	استفاده از همكاري مراكز تحقيقات دولتي	۵٫۴۰

يافته‌هاي سوال دوم پژوهش:

از آنجا كه جمع ميانگين‌هاي ۲۴ سوال پرسشنامه عدد ۳۴۴٫۳۷ مي باشد لذا طبق جدول شماره يك مي‌توان چنين برداشت نمود كه جايگاه شركت تابلوهاي الكتريكي در رده شركت‌هاي استراتژيك (C) از نوع شركت‌هاي پيشرو مي‌باشد لذا از اين شركت مي‌توان به عنوان يك شركت استراتژيك نام برد.

يافته‌هاي سوال سوم پژوهش:

با جمع‌بندي جدول شماره ۳ سطح هريك از ابعاد توانمندي تكنولوژيك شركت و نيز ميزان شكاف تكنولوژيك هريك نسبت به سطح مطلوب، مطابق جدول شماره ۴ و نمودار شماره ۱ تعيين گرديد:

 

جدول شماره ۴: سطح توانمندي هر يك از ابعاد و ميزان شكاف موجود

ابعاد	ميانگين وزني توانمندي ( درصد)	درصد شكاف نسبت به سطح مطلوب
آگاهي	۸۴٫۴۲	۴٫۰۸
جستجو	۷۹٫۲۵	۹٫۲۵
شايستگي محوري	۸۱٫۷۵	۶٫۷۵
استراتژي تكنولوژي	۸۳٫۷۸	۴٫۷۲
ارزيابي و گزينش	۷۹٫۱۷	۹٫۳۳
اكتساب تكنولوژي	۷۴٫۸۳	۱۳٫۶۷
بكارگيري و جذب	۷۶٫۳۳	۱۲٫۱۷
يادگيري	۷۶٫۷۲	۱۱٫۷۸
پيوندهاي خارجي	۴۸٫۱۴	۴۰٫۳۶
ميانگين كل توانمندي	۷۱٫۷۴

نمودار شماره ۱: سطح توانمندي هريك از ابعاد و ميزان شكاف موجود

3. نتیجه­گیری

بر اساس اطلاعات بدست آمده در اين تحقيق نشان داده مي‌شود كه شركت تابلوهاي الكتريكي در رده شركت‌هاي استراتژيك و در گروه شركت‌هاي پيشرو قرار گرفته است لذا اين موضوع بدان معناست كه اين شركت در قابليت‌هاي داخلي نسبتا توانمند است و يك رويكرد استراتژيك دارد بنابراين مي‌توان چنين گفت كه در اين شركت بينش درستي از چگونگي ارتقاء قابليت‌هاي تكنولوژيكي وجود دارد و لذا آنها مي‌توانند با توانايي بالايي به اجراي پروژه هاي خود بپردازند از طرفي از آنجاكه بين توانمندي‌هاي موجود شركت و سطح مطلوب توانمندي تكنولوژيكي شكاف‌هايي وجود دارد (جدول شماره ۴) مي‌توان چنين استنباط نمود كه شركت تابلوهاي الكتريكي در حوزه آگاهي از توان تكنولوژيكي خود در مرحله بسيار نزديكي به سطح مطلوب خود قرار گرفته است اما در حوزه بهره برداري از پيوند‌هاي خارجي فاصله بسيار زيادي با سطح مطلوب دارد بنابراين در حوزه تقويت اين توانمندي مي‌بايست گام‌هايي بردارد تا اين شكاف را كمتر نمايد.

 

 

پيشنهادات:

با توجه به نتايج كسب شده طي اين پژوهش مي‌توان موارد زير را به عنوان پيشنهاد براي تفويت ابعاد توانمندي تكنولوژيك شركت ارائه داشت:

• استفاده بيشتر از توان تكنولوژيك مراكز پژوهشي و دانشگاه‌ها
• استفاده از توان تكنولوژيكي مستتر در بخش‌هاي تحقيقاتي و پژوهشي دولت.
• انعقاد تفاهم نامه‌هايي با شركت‌هاي تكنولوژيك موجود براي ارتقاء سطح علمي تكنولوژي خود.
• استقرار نظام مديريت تكنولوژي در شركت
• برگزاري دوره هاي اموزشي مديريت تكنولوژي در سطح شركت.

مراجع

• اعرابي، محمدرضا، پاك نيت ، محمد (۱۳۸۹)، طبقه بندي مدل هاي تدوين استراتژي تكنولوژي مبتني بر يك رويكرد فرايندي، فصلنامه علمي – پژوهشي سياست علم و فناوري.
• براون، ارنست ( ۱۳۸۲)،” ارزيابي و پيش بيني تكنولوژي” مترجمان بوشهري عليرضا، عقيل ملكي فر، موسسه راهبردهاي آينده، تهران.
• حسين پور-بشارت (۱۳۹۲)، ” مقاله نظريه كاربردهاي تكنولوژي اطلاعات”،
• خمسه، عباس و همكاران ( ۱۳۹۲) ،‌” مقاله ارزيابي و تحليل توانمندي هاي فناورانه در صنايع نفت و گاز”. كنفرانس سراسري مهندسي مكانيك ايران، شيراز.
• Hax, A.C.: Majlif, (1996) N.S: The Strategy concept & Process: A Pragmatic Approad, Prentice-Hall.
• Spital, F.C. & Bickford, D.J. (1992), Successful competitive & technology strategies in dynamic & stable product technology environment, Journal of Engineering & Technology, Thomson.
• Zahra, S.A, (1996), Technology strategy & new venture performance: A study of corporate sponsored & independent biotechnology ventures, Journal of business venturing, 11. Pp.289-321

[۱] Electrical Panels Company

[۲] Technology

[۳] Technology Assessment

[۴] Panda & Ramanathen

[۵] Core Competency