مولف: دکتر امین گلستانی،
پژوهشگر و مدرس حوزه استراتژي فناوري اطلاعات
———————————————————————————–
آدمی بر این باور است که بسیاری از توانایی‌ها و قابلیت‌ها را در جهان هستی بصورت انحصاری و ویژه در اختیار دارد و تلاش می‌کند تا بخشی از این امتیاز را در ساخته‌های دست خود نیز متجلی سازد، یکی از این توانایی‌ها، قدرت تفکر و هوش محاسباتی است که موجب تمایز بسیار انسان از سایر موجودات شده است لذا آدمی اعتقاد دارد که چنانچه بتواند این قدرت را نیز در ساخته‌هایش وارد کند موجب ایجاد تمایز بسیاری در مصنوعات گردیده است. همین تصور است که او را وادار نموده که با اختراعاتش هر از چند گاهی سایرین را متعجب سازد. در دنیای امروز موضوع هوش مصنوعی چنان در تار و پود صنایع وارد گردیده که خود عاملی برای کسب مزایای رقابتی شده است، تلویزیون‌ها، گوشی‌ها، خودروها، منازل، لوازم‌خانگی، دستگاه‌های صنعتی، اسباب‌بازی‌ها، نوشت‌افزارها فقط بخشی از لوازم هستند که توانسته‌اند با استفاده از هوش مصنوعی خدمات متعدد شگفت انگیزی ارائه کنند در این بین فیلم‌ها، سریال‌ها، بازی‌ها و سایر برنامه‌های رسانه‌ای و کاربردی دیگر نیز از همین موضوع بهره برده‌اند. حال گاهی هوش را در حد ارائه خدمت محدود کرده‌اند و گاهی نیز از هوش برای پرده‌برداری از عملکرد سایرین استفاده نموده‌اند و به آن رنگ حدس و پیش‌بینی داده‌اند لذا این نوشته تلاش داشته تا شیوه‌های مختلف را در این رویکردها شفاف‌تر سازد.
اساس و شیوه اصلی هوش مصنوعی، تقلید تفکر و محاسبه مغز انسان است لذا هرچقدر این تقلید به مغز انسان نزدیک‌تر باشد می‌توان دقت هوش مصنوعی را بالاتر و نتایج را واقعی‌تر دانست. در حقیقت همواره رقابتی بین هوش مصنوعی و هوش طبیعی در جریان است. از آنجاکه پایه و اساس هوش مصنوعی بر منطق ریاضیات، احتمالات، فلسفه، عصب‌شناسی و روان‌شناسی استوار است بنابراین متداول‌ترین تکنیک هوش مصنوعی استفاده از مدل‌های رابطه‌ای انتزاعی پایگاه داده است. این مدل‌ها در انواع: سلسله مراتبی، شبکه‌ای، سندگرا، طرح‌واره، نمایه‌واژگون، معنایی، چندبعدی یا ترکیبی می‌توانند به خلق عامل‌های هوشمند مختلفی منجر شوند. برای درک بهتر موضوع به سریال بازی تاج و تخت ( Game of Thromes) که یک مجموعه تلویزیونی مبتنی بر خیال‌پردازی حماسی و الهام بخش از مفاهیم کتاب‌های نغمه آتش و یخ (Song of Ice & Fire) است به‌عنوان یکی از پر بیننده‌ترین مجموعه‌ها اشاره می‌کنیم که اخیرا میلان یانوسوف دانشجوی دانشگاه بوداپست توانسته است از طریق مدل‌سازی روابط به حدس وقایعی در این مجموعه دست یابد و درحقیقت موفق شده با حدس زمان مرگ شخصیت‌های محوری داستان موجب شگفتی شود. برای انجام این پیش‌بینی، مدلی محاسباتی در قالب مدل یادگیری نظارت شده با الگوریتم یادگیری برای طبقه‌بندی و تحلیل رگراسیون بکار گرفته شده است. درواقع این مدل، با تمرکز بر کاهش ریسک عملیاتی مربوط به عملکرد مانند شبکه‌های عصبی قادر است تا از طریق مدیریت پیچیدگی به مهندسی دانش و معنادار ساختن روابط بپردازد. در این بین، وقایع و رفتارهای قبلی نیز در قالب تجربه، شبیه‌سازی و تحلیل می‌شوند تا در تصمیم‌گیری نهایی دخالت داده شوند.
مدل‌های پایگاه داده مشخص کنندۀ ساختارهای ریاضی و منطقی می‌باشند و نحوه ذخیره‌سازی، سازماندهی و تغییرات داده‌ها را در پایگاه داده تعیین می‌نمایند و در نهایت باعث تبدیل سطح ارزش داده می‌شوند. همانطور که می‌دانید داده در ساختارهای هوشمند پس از پردازش به اطلاعات و نهایتا به دانش و خرد تبدیل می‌گردد لذا در این اثنا مدل‌های ترکیبی می‌توانند بصورت قدرتمندی از تحلیل و پردازش داده‌های به ظاهر کم ارزش در ماتریس‌ها و جداول محاسبات رابطه‌ای به نتایج معنادار و هوشمندی به سطح جالبی از یادگیری برسند و با لحاظ اصول احتمالات به پیش‌بینی و حدس‌های درستی دست یابند. بنابراین مدل‌های مذکور صرفا مربوط به ساختاردهی داده‌ها نمی‌باشند بلکه مجموعه منظمی از عملیات و ارتباطات و ساختار درخت‌واره فرزند و والد را در خود دارند و با هر پیمایش و پردازشی، یک گام به سمت ابهام‌زدایی و شفافیت نزدیک‌تر می‌شوند. همین مدل از طریق نظریه مجموعه‌ها و جبر رابطه‌ای با توجه به جریان داستان و کدگذاری ارتباطات توانسته است بخش‌هایی از سناریو و داستان مجموعه‌های پیچیده تلویزیونی مانند سریال تاج وتخت را شناسایی و پیش‌بینی کند. البته ذهن انسان نیز قطعا می‌توانست به این نتیجه برسد به شرطی‌که ابعاد مختلف جانبی تفکر، تاثیری بر تصمیم‌سازی ذهن نمی‌گذاشت چراکه مغز انسان مجهز به صد میلیارد سلول عصبی مرتبط به یکدیگر و صدها تریلیون سیناپس یا راه عصبی و قدرتی فراتر از یک پتابایت است در واقع عملکرد مغز انسان بصورت پردازش‌های موازی و همزمان است درحالیکه در هوش مصنوعی فعالیت‌ها بصورت مستقل و تفکیک شده اجرا می‌شوند بنابراین عوامل بسیار زیادی در تحلیل و بررسی موضوع در مغز انسان ورود می‌کنند که همین امر موجب می‌شود تا انسان با صرف انرژی زیاد در تحلیل این پیچیدگی و پرس و جوهای تودرتو از ماشین بازبماند.
